کد مطلب:39129 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:16

گنجینه پرسمان » اهل بيت

در مورد مردن (مرگ) قلب توضيحي مبسوط فرماييد اولاً راههايي كه موجب فوت قلب مي شود چيست؟ ثانياً مهمترين قسمت اين كه درمان آن چيست و در مورد حديث كه خدا فرمود به حضرت علي( كه پنج چيز موجب مرگ قلب و در نهايت رفتن ايمان از قلب توضيح دهيد؟(جواب واضحي بدهيد)

اول اينكه مراد از قلب از نظر اهل معرفت عالي ترين مرتبة روح انساني است كه ميان روح و قلب جسماني است. يعني نه مانند روح مجرد مطلق است و نه مانند قلب جسماني مادي است، بلكه صورت و شكلي است از باطن و غيب، اين قلب مادي است وامور معنوي مانند ايمان در آن داخل يا از آن خارج مي شود و اين قلب محل حالات نفساني مانند : خوف، رجاء حب، حياء، غم، شادي است كه آثار آن در قلب جسماني آشكار مي شود مثلاً در حالت اضطراب و غم و ناراحتي و يا ترس قلب مادي شديد مي تپد و بر عكس. 1

لذا امام باقر( مي فرمايد : قلب 4 قسم است :

1. قلبي كه در آن نفاق و ايمان هر دو است، پس اگر هنگام مرگ صاحب آن دل با نفاق باشد هلاك شده و اگر با ايمان باشد در نجات است.

2. قلبي كه وارونه است و آن دل مشرك است.

3. قلبي كه چركين و زنگ زده و بسته است و آن دل منافق است.

4. قلي كه پاك است و آن قلب مؤمنين است كه همانند چراغي فروزان در آن است اگر خداوند به او نعمت دهد سپاس گذار است واگر بر او بلا فرستد صبر مي نمايد.2

پس همانطور كه از فرمايش امام باقر( فهميده مي شود كه همه انسانها داراي قلب هستند با اين تفاوت كه قلوب آنها با هم فرق دارند و برخي از انسانها هستند كه بواسطه برخي از اعمال قلبشان را زنگار و كثافت گرفته و برخي هم قساوت و سختي در قلبشان ايجاد شده تا آنجا كه گفته مي شود قلبشان مرده است.





اماعواملي كه موجب مرگ قلب و يا سختي آن مي شود طبق قرآن و روايات ائمه( قرآن كريم يكي از عوامل مهم مرگ قلب و قساوت آن را تكذيب آيات الهي مي داند كه در سوره بقره مي فرمايد : پس سخت گشت دلهاي شما (يهود) بعد از اين آيات الهي پس قلبهاي شما مانند سنگ است در سختي بلكه سخت تر از سنگ است در قساوت.3

و اما از ديدگاه روايات و ائمه هدي( عوامل قساوت و مرگ قلب امور ذيل است :

الف : گناه بزرگترين سبب مرگ و قساوت قلب

هرگناهي كه ا ز انسان سر ميزند به تدريج باعث تيرگي قلب شده مگر انكه زودتر توبه كند تاپاك وتمييز شود

علي (مي فرمايد : قلب هاقساوت دار نشد مگرسبب بسياري گناهان 4

امام صادق (ميفرمايد : پدرم همواره مي فرمود : هيچ چيز چون گناه قلب را تباه نكند قلب همچنان بر گناه اصرار ورزد تا اينكه بر آن غالب آيد و آن را وارونه كند. 5

امام باقر ( مي فرمايد : هيچ بنده اي نيست جز آنكه در دلش نقطه سفيدي است و هرگاه گناهي كند در آن نقطه سياهي پديدار شود اگر توبه كند آن سياهي برود و اگر دنبال گناه رود سياهي بيافزايد تا آنجا كه همه سفيدي دل را فروگيرد و چون اين سفيدي از سياهي گناهان پوشيده شود ديگر صاحب آن دل سياه هرگز به خوبي و صلاح برنگردد.6

ب : آرزوهاي دراز و خواهشهاي دنيوي و خواسته هاي نفساني كه براي رسيدن به آنها خواسته هاي بي نهايتي پيدا ميشود.

حضرت علي( فرمود : بوسطه دو چيز از شما مي ترسم يكي هواي پرستي و دوم آرزوي دراز زيرا پيروي از هواي نفس شما را از حق باز مي دارد و آرزوي دراز انسان را از آخرت به فراموشي مي اندازد.7

ج : پرخوري : رسول خدا ( مي فرمايد : نميراند دلها را به زياد خوردن و آشاميدن زيرا قلبها مي ميرند همانند زراعتي كه بيش از حد آبش دهند مي ميرند.8

و علي ( مي فرمايد : بپرهيزيد از پرخوري كه آن سبب قساوت دل و كسل كننده از نماز و خراب كنندة بدن است.9

د : پرگويي و زياد سخن گفتن : البته اگر به حرام باشد مثل دروغ و غيبت و سخن چيني حتماً موجب قساوت قلب ميشود چون گناه است و ما در شمارة الف آن را بيان كرديم و مراد از پرگويي يعني سخناني كه هيچ نفعي نداشته باشد و سخنان لغو باشد زيادي آن مكروه و موجب قساوت است.

امام صادق( فرمود : عيسي ( مي فرمايد : زياد سخن نگوييد درغير ذكر خداوند زيرا آنانكه پرگويي مي كنند در غير ذكر خداوند دلهاشان قساوت دار است لكن خودشان نمي دانند.10

هـ : پرخوابي : علي( مي فرمايد : بسيار خوردن و خوابيدن قلب را فاسد و آن را مي كشد.11 و امام صادق (

مي فرمايد : زياد خوابيدن قلب را از تفكر باز داشته و قسي مي كند.12

و : ثروتمندي زياد : علي ( مي فرمايد : مال زياد دين شخص را فاسد مي كند و باعث قساوت قلب مي شود.13

(يعني كسي كه همّ او جمع مال به هر نحوي باشد)

ز : غفلت : امام باقر(به جابر جعفي فرمود : پرهيز كن از غفلت كه در غفلت قساوت قلب است 14

و غفلت يعني ناآگاهي و در ياد خدا و آخرت نبودن.و در روايتي رسول خدا ( مي فرمايند :پنچ چيز قلب را قساوت مي دهد : 1. گوش دادن به لهوي 2. درب خانه سلطان رفتن 3. دوستي خواب 4. دوستي راحتي(راحت طلبي)5. دوستي خوردن 15

و در حديث ديگر رسول خدا ( مي فرمايند : پنج چيز دلها را مي ميراند : 1.گناه بالاي گناه 2.مجادله با احمق (نابخرد) 3.هم صحبت و مجالست بيش از حد با زنان 4.نشستن با مردگان ، و بعد گفتند يا رسول الله مردگان چه كساني هستند؟ فرمود : هر بنده خوش گذران سركش كه او مرده است. 5. در مدت زيادي تنها در خانه ماندن. 16،و عوامل ديگري كه باعث قساوت قلب مي شود 17

حال درمان قساوت قلب :

همان طور كه بيان شد قساوت قلب يكي از بيماران روحي است كه منشأ بسياري از آلودگي ها و گناهان مي شود و بايد از آن پيشگري كرد واگر خداي ناكرده دچار آن شديم آنرا درمان نماييم.

اجمالاً اموري را براي درمان قساوت قلب بيان مي كنيم :

1- مهمترين درمان قساوت قلب ذكر خدا و ياد خدا است زيرا خود قرآن ذكر خدا را باعث آرامش قلبها مي داند.

مثالي عرض كنم : هوا براي ريه خوب است، اما آب خوب نيست.بلعكس آب براي معده خوب است اما هوا خوب نيست.نفس انسان مثل معده است، كه طالب محبت دنيا است. دنيا براي نفس مطلوب است اما قلب انسان مثل ريه است كه به هوا نياز دارد.محتاج ذكرالله است. چطور اگر انسان براي چند لحظه اي هوا به ريه اش نرسد مي ميرد واگر هواي ذكر خدا هم به قلب نرسد خواهد مرد.

از جمله ذكرهاي مهم در جلاي قلب برطرف كردن قساوت خيلي مؤثر است :

1. ذكر استغفار(استغفرا...ربي و اتوب و اليه ) 2.ذكر لا اله الا الله 3.صلوات بر محمد و آل محمد18

2- دوري از گناه : زيرا قساوت دل مربوط به گناه است پس اول بايد توبه كرد و هر روز با خدا عهد بست كه گناه نكنيم و اگر مرتكب آن شده حتماً فوراً توبه كرده و عزم بر ترك گناه داشته باشيم و در اين مورد توصيه ميشود حتماً مناجات تائبين از مناجات (خمسه عشر) از امام سجاد( كه در مفاتيح آمده غفلت كنيم.19

3- ياد مرگ كه باعث مي شود دل انسان جلا پيدا كرده و غفلت را از بين مي برد كه علي( مي فرمايد : رسول خدا ( سفارش مي كرد به اصحابشان به اين كه ياد مرگ باشيد زيرا ياد مرگ شكننده لذات نفساني و مانع از ميلهاي حيواني است.20

4- مطالعه كتابهاي اخلاقي و احاديث ائمه هداي( تأثير فوق العاده اي دارد و امام باقر( مي فرمايد : ان حديثنا يحيي القلوب يعني احاديث ما قلب را زنده مي كند.21

5- مهرباني با مستمندان و ايتام. روايت است شخصي به رسول خدا( از قساوت دلش شكايت كرد، رسول خدا( فرمود : هرگاه بخواهي دلت نرم شود پس اطعام كن مسكين را و دست بر سر يتيم بكش. 22

در پايان براي مطالعه بيشتر در مورد قلب و قساوت و درمان آن به كتب زير مراجعه شود :

(1.قلب سليم، نوشته شهيد دستغيب 2. حكمتها و اندرزها،شهيد مرتضي مطهري 3. پندها و اندرزها، آيت ا...حائري)







1. قلب سليم، شهيد دستغيب،ص315

2. اصول كافي،ج2،ص309

3. بقره/72

4. علل الشرايج

5. اصول كافي،ج1،ص269

6. اصول كافي،كتاب ايمان و كفر باب الذنوب، حديث20

7. نهج البلاغه كلمات قصار

8. قلب سليم،ص329

9. همان

10. وسايل الشيعهباب 12 ص90

11. قلب سليم ص332

12. همان

13. تحف العقول

14. قلب سليم ص 334

15. همان 329

16. خصال شيخ صدوق 106

17. رجوع به قلب سليم

18. مجله با معارف اسلام اشنا شويم شما ره 38ص119

19. همان

20. بحارالانوار ج17 ص141

21. مجله بامعارف شماره 38 ص119

مكارم ا لاخلاق طبرسي